BIOS Nedir ? Ayarları Nasıl Yapılır ?

BIOS Nedir ?

     BIOS (Basic Input Output System), giriş ve çıkış aygıtlarını kontrol ederek sistemin açılmasını sağlar. BIOS, kalıcı bir yazılım olup ROM bellekte saklanır. Anakart’ın birçok özelliğini kullanmamıza olanak sağlayan yazılım, sistem ve donanımlarımız arasında bağlantı kurar.

BIOS'un Görevleri Nelerdir ?

• RAM, ekran kartı gibi donanımları açılışta (BOOT) test eder.
• Donanımların voltaj düzeylerini ayarlar.
• Sistemi hard disk dışında bir sistemde çaıştırmak için başlangıç sürücüsünü belirlemeye yarar.
• Donanımların frekans ayarlarını yapar.
• Kullanılmayan donanım parçalarını kapatmamıza olanak sağlar.

CMOS Nedir ? 

     CMOS (Complementary Metal Oxide Semiconductor), BIOS çipinde bulunan, başlatma bilgilerini içeren ve çok düşük güç tüketimi yapan bir bellektir. Bilgisayarı başlatırken BIOS, tarih, saat v.b. gibi bilgileri bu bellekten alır. Gücünü de BIOS pili olarak adlandırdığımız pilden karşılar.

 

Post Nedir ?

POST bilgisayarın ilk açılışında temel bileşenleri(Güç kaynağı, İşlemci, RAM, Ekran Kartı, Klavye vb.) çalışıp çalışmadığını kontrol edilme işlemidir. Kontrol sırasında sorunlarla karşılaşılırsa sesli yada yazılı olarak hatalar bilgirilir. Herhangi bir hata ile karşılaşılmazsa görevini işletim sistemine devreder.

 POST Nasıl Çalışır?

1. Bilgisayarınızı açtığınızda elektrik akımı CPU’ya gider ve orada bilgisayarın önceki kullanımından kalmış bilgileri siler.

2. CPU, elektrik akımı tarafından uyarıldığında ROM’da yer alan BIOS yazılımını RAM (Ana Bellek) yükleyerek aktif hale getirir. BIOS programı; kendi içindeki kayıtlı bilgilerden, önce kendini ve POST programını kontrol eder, daha sonra System Bus (Bilgisayarın donanımlarını birbirine bağlayan devreler)’a sinyal göndererek devrelerinin görevlerini yapıp yapmadığını kontrol eder.

İşlemlerin POST’a devredilmesi.

3. Ekran kartını test eder. POST testi, bilgisayarın ekran görünümünü kontrol eden video sinyallerini ve ekran kartının hafızasını test eder. İşte bu andan itibaren ekranımız görüntü vermeye başlar.

4. RAM’i test eder. RAM belleklerin gereği gibi vazife görüp görmediğini belirlemek üzere bir dizi testler yapar. Bütün belleklere sırası ile bazı bilgiler kaydederek daha sonra bu bilgileri okur ve yazılan ile okunanı karşılaştırır. Bazı bilgisayarlarda, bu aşamada ekranda hafıza kapasitesini gösteren rakamların sayıldığını görebilirsiniz.

5. Klavye test edilir. Bilgisayara bağlı klavyenin bağlantısını ve herhangi bir tuşunun basılı olup olmadığını kontrol eder. Bu sırada varsa klavye üzerindeki kontrol ledleri yanıp söner.

6. Disket sürücü ve Sabit Diskleri test eder. Floppy disk’e (disket sürücü) ve sabit disklere sinyal göndererek, hazır ve çalışır durumda olup olmadıklarını ve tepkilerini belirler. Floppy yoksa kontrol etmez. CMOS Setup’tan kapalıdır.

7. Yeni donanım elemanları araştırılır. POST, yaptığı testin sonuçlarını CMOS (hangi donanımların bilgisayara bağlı olduğunu belirleyen bilgiler) ile karşılaştırarak yeni bir donanımın varlığını araştırır. Son işlem olarak ’ta CMOS daimi hafızasında kayda geçer.(Yeni donanımlar otomatik kaydedilir.)

8. Görevini İşletim Sistemine devreder. Bundan sonra BIOS’ta belirtilen ayara göre BOOT (ilk açılma, CD-DVD ROM ya da SABİT DİSK’ten devam edilmesi) işlemi gerçekleştirilerek işletim sistemi çalıştırılır.

BIOS Nasıl Çalışır ?

     Güç düğmesine bastığımızda ilk olarak CMOS’a kaydettiğimiz ayarlar okunur ve donanımların kesmelerine bakılır BIOS’un kontrol ettiği ilk şey, grafik kartının çalışıp çalışmadığıdır Grafik kartının da üzerinde bulunan BIOS vasıtasıyla, kullanılan bellek tipi ve grafik işlemcisi hakkında bilgiler okunur 

Bir sonraki adım, yapılacak olan bellek okuma/yazma testleridir BIOS, RAM’in her adresinde okuma/yazma testleri yaparak onu denetler PS/2 veya USB portları kontrol edilerek, klavye ve fareye sahip olmadığınız tespit edilir Eğer tespit edilmezse size hata mesajı sunulur Fakat BIOS’da ayar değişikliğine gidip “Hata olduğunda beni uyarma” seçeneğini seçtiyseniz, uyarılmayacaksınızdır Anakarta entegre olan veya monte edilen PCI arabirimini kullanan aygıtları kontrol eder Eğer BIOS hata algılarsa, bunu sizlere sesli olarak veya yazılı olarak iletir Sesli iletim, eğer anakart üreticisi kendisi özel bir sistem geliştirmediyse, bip sesiyle olur 

     BIOS, PC’nin açılması için gerekli bir yapı O olmadan PC’yi maalesef açamayız Güç düğmesine bastıktan hemen sonra BIOS devreye giriyor ve POST (Power OnSelf Test) denen kısa bir analiz-test yapıyor Bu analiz ile birlikte, üzerine takılı olan PnP (Tak ve Çalıştır) aygıtları tanımaya çalışıyor Bir aksilik olduğunda bunu size yazılı mesaj olarak ya da ses ile bildiriyor BIOS, -diğer anlamda- PC’nizin boot etmesi için gereken bir sistemdir BIOS olmaz ise, sistem açılmıyor. 

Açılış esnasındaki test ve tanıma işlemi bittikten sonra BIOS bize bazı bilgileri görüntüler Bunlar, işlemci, veri saklama cihazları, bellek miktarı ve tipi, BIOS modeli ve tarihidir 

    Sistemin açılışına geçilmeden önce SCSI veya ekstra IDE kontrolcülerin BIOS’ları görüntülenir ve CMOS’a kaydedilen açılış esnasında ilk olarak hangi veri saklama cihazından sistemi açacağımıza bakarak, o cihazdan sistemi açar (Boot Sequence) Eğer belirlenen sıradaki ilk cihazda geçerli bir açılış sistemi bulunmazsa, listedeki bir sonraki aygıta bakılır.

BIOS Menüsü Nasıl Açılır ?

     Genellikle üreticilerin birçoğu aynı yöntemi kullanmayı tercih etmişlerdir. Bilgisayarı açtıktan sonra sürekli Delete tuşuna basarak veya basılı tutarak bios menüsüne erişim sağlayabiliriz. Fakat bazı üreticiler farklı erişim yöntemleri sundukları için bunlarda bilgisayar açılırken F1, F2, F10, ESC gibi tuşlara basmak gerekmektedir.Menüdeki ayarları değiştimek için klavyedeki “+” ve “-” tuşları kullanılır. Ayarları yaptıktan sonra da çıkış kısmında ayarlar kaydedilerek çıkış yapılır.

     Piyasada en çok kullanılan BIOS markaları :

• AWARD
• AMI
• PHOENIX 

BIOS Ayarları Nasıl Yapılır ?

     Bios menüsüne giriş yaptıktan sonra ayarlamaları yapabileceğimiz ana menü karşımıza gelmektedir. Genelde menüler bir kaç çeşittir.

Main: Basit ayarlamalar ve bilgilerin bulunduğu menü. Alt menüleri aşağıdadır;

•  System Time: Saat ayarını buradan yapabilirsiniz.
•  System Date: Tarih ayarını buradan yapabilirsiniz.
•  Primary Master: Birinci bölümün ilk sürücüsü
•  Primary Slave: Birinci bölümün ikinci sürücüsü
• Keyboard Features: Klavye ayarları buradan yapılmaktadır.
• System Memory: Bios değiştirilemez hafıza büyüklüğü
• Extended Memory: Bios ek hafıza büyüklüğü

 Advanced: Gelişmiş bios ayarları bu bölümde yapılmaktadır.

•  Internal Mouse: Dokunmatik mouse ayarı.
•  LCD Panel View Expansion: LCD monitörler için geliştirilmiş görüntü özelliği.
•  Silent Boot: Açılış özellikleri buradan belirlenir. Logo açılışı, yazılı açılış ve siyah ekran  açılışı olarak 3 bölüme ayrılır.
•  USB Operation Mode: Usb hızınızı buradan ayarlayınız. USB2.0 ve 1.1 olmak üzere iki  seçenek mevcut. Yeni anakartların hepsi usb2.0 standardına göre yapılmaktadır.
•  Remote Power On: Lan üzerinden bilgisayarı açmanızı sağlamak için.
•  Legacy USB Support: Usb veri yolu desteği.

 Security: Bios güvenlik ayarları bu bölümden yapılmaktadır.

• Set Supervisor Password: Bu şifre ile bios ayar menüsüne sadece şifreyi bilen kullanıcılar girebilecektir. Normalde şifre yoktur.
• Set User Password: Bu şifre ise sadece menü erişim şifresidir. Bir kez girildikten sonra değişiklik yapmak için bir daha sorulmaz. Bu şifreden önce Supervisor şifresi belirlenmelidir. Bu şifre ile giriş yapıldığı zaman bazı menüler aktif olmayacaktır.
•  Password on boot: Bu kısımda ise yukarıdaki iki şifreden herhangi biri girildiği zaman ve bu bölüm aktifleştirildiği zaman bilgisayar boot menüsüne girilmese bile açılırken bu şifreyi girmeden devam edemezsiniz. Bilgisayarı açmak için yukarıdaki oluşturduğunuz şifrelerden birini girmeniz yeterlidir.
•  Fixed disk boot sector: Boot sektör virüslerine karşı koruma sağlamaktadır. Write Protect aktif iken koruma aktifleşir.

 Boot: Bilgisayarın açılışı sırasında hangi sürücülerin hangi sıraya göre okunması gerektiğini bu bölüm belirler. Diskette Drive, ATAPI CD-ROM Drive, Network, Hard Drive gibi seçeneklere sahiptir. Bunlardan hangisinin önce başlamasını istiyorsak onu ilk sıraya taşımalıyız.